Pole pole

Zo het weekend zit weer bijna achter de rug, tijd voor een nieuwe update! Oja, ook heb ik was foto’s proberen te maken, maar omdat de meeste mensen het niet zo op prijs lijken te stellen als je met een camera loopt te zwaaien heb ik niet heel veel foto’s, hopelijk krijgen jullie wel een beetje een impressie! (ik heb de foto’s heel sneaky gemaakt).

Woensdag 8-6
Met een vermoeden dat de zuster die de afdeling zou runnen (voor het gemak noem ik haar maar even zuster B, ik denk niet dat ze er vrolijk wordt als ik haar naam hier noem) er net als gisteren niet zou zijn, liep ik naar de female ward toe voor de ronde. Al snel kwam ik erachter dat zuster B inderdaad weer bezig was met andere dingen, want verpleegkundige vroeg of ik kwam voor de ronde. Wel moest ik nog zo’n 45 minuten wachten, omdat de head-nurse nog haar medicatie rondje moest lopen, en de 3 leerling verpleegkundige waren spoorloos verdwenen (ook zij runde dus de tent in haar eentje). Desalniettemin ging toch alles vreselijk Pole pole (langzaam).. Maarja. Eenmaal bezig met de ronde over zo’n 25 vrouwen te lopen, waarbij de head-nurse met mij meeliep om het een en ander soms te vertalen (met de nadruk op soms..), heb ik mij stierlijk lopen irriteren aan alle luiïgheden. Want iets anders positievers kan ik er niet van maken. Als ik op maandag een simpel bloedonderzoek aanvraag, wat binnen een uur wordt gedaan, ga ik ervan uit dat de uitslag de dag erna toch wel aanwezig is. Maar het tegendeel is helaas waar en als ik elke dag duizend keer om uitslagen of dergelijke vraag, krijg ik alleen maar geïrriteerde reacties terug. Goedschiks of kwaadschiks, tot nu toe heb ik maar éen manier ontdekt waarop ik wel iets gedaan krijg, maar hier kom ik later op terug, want helaas ontdekte ik dit pas een dag later. Ook medicatie wordt vaak met een korreltje zout genomen. Zo lag er een vrouw op de afdeling met een ontiegelijk hoge bloeddruk (220/150 mmHg), waar ik natuurlijk meteen wat heb lopen sleutelen met medicatie. Helaas merkte Kelly (die even met mij mee was gelopen na de middagpauze om mij even met wat dingen uit de brand te helpen) die woensdag middag op dat veel medicatie gewoon niet werd gegeven! (Gelukkig stond Kelly er op de mannen afdeling niet alleen voor, want anders had ik waarschijnlijk nu nog op de femaleward tussen de papierendossiers gezeten) Pff.. Naja. De irritatie was die dag in ieder geval wederzijds tussen mij en de verpleegkundige. Terwijl verder trouwens de headnurse altijd heel aardig is. Tijdens die ochtend ronde heb ik voor best wel wat vraagtekens gestaan, maar aangezien zuster B nergens te bekennen was, heb ik zelf maar ‘wat’ gedaan (met veel boeken in mijn hand en de Tanzania Richtlijn, ben ik er nog redelijk uitgekomen meestal). Die middag heb ik haar wel nog even aan haar mouw getrokken, opgemerkt dat ik de hele ronde had gelopen, waarop ze vrolijk glimlachte en ‘OK, thanks’ antwoordde. Dat was mijn supervisie moment van de dag. Met de OK moest ik ’t doen. Na de ronde had ik wel het gevoel dat er iets ontbrak, en bedacht opeens dat de psychotische patiënt, die in een kamer apart ligt (de rest ligt in een open grote ruimte, waar wel per 6 bedden een muurt tussen de patiënten zit), nog geen aandacht had gekregen. Niet onbelangrijk natuurlijk! Maar toen ik ernaar toe wilde lopen, keek de verpleegkundige mij verbaast aan, en vroeg wat ik ging doen. Niet snel daarna vertelde ze mij dat de betreffende patiënt door haar echtgenoot mee naar huis was genomen. Ze zou niet psychotisch zijn, maar een duivel in zich hebben, aldus haar man. Hartstikke sneu natuurlijk, want ik heb niet veel psychotische patiënten gezien, maar ik durf er mijn hand (nee mijn arm zelfs) ervoor in het vuur te steken dat ze knetter psychotisch was. Maarja, niks aan te doen. Want patiënte was al voordat ik er was door haar man meegenomen.
Die middag bleef ik wat lang plakken en ik merkte hoe langer ik bleef, hoe meer er op mijn bordje werd geschoven. Dat moesten we natuurlijk niet hebben, want het meeste was andermans werk. Ik besloot dus naar huis te gaan rond half 4 (overigens laat in Tanzaniaanse begrippen), maar eerst werd ik opgehouden door een leerling verpleegkundige (die met zijn 3 pas rond het middaguur aan kwamen kakken). Deze jongen die dus in opleiding was tot verpleegkundige, was wel erg doordrammerig dat hij perse een mzungu (blanke) wilde. Ook al zei ik dat ik getrouwd was (kuchekuche, ik word steeds beter in liegen hier), hij bleef doordrammen. Ook wilde hij het nummer van mijn zusje (Marloes wees niet bang, ik heb dit natuurlijk niet gegeven), en pas toen ik in discussie met hem ging dat ik het eigenlijk wel wat racistisch van hem vond en dat er hier zat mooie vrouwen zijn (en dus dat hij het geluk niet helemaal in Nederland hoefde te zoeken), liet hij mijn hand los en kon ik onder luid gelach van de andere leerlingverpleegkundigen en headnurse gaan. Bleh. Maar dit is eigenlijk dagelijkse kost hier voor mij en Kelly (en alle andere Mzungu’s in Tanzania met ons), al was hij wel erg volhoudend.

Donderdag 9-6
Donderdag was erg vergelijkbaar met woensdag. Behalve dat er deze ochtend wel 3 leerling verpleegkundige stonden en de ronde bestond uit ‘specials’, waarin we dus heel veel patiënten horen over te slaan en alleen de speciale gevallen behandelen. Erg gek, want hierin beslist de verpleegkundige wie dat zijn en opvallend genoeg zijn het alleen de patiënten die naar huis wilden. Een patiënt aan het zuurstof of een patiënt met heel veel pijn is dus niet speciaal genoeg in hen ogen. Die ochtend liep ik de ronde samen met een jongen, die leerling verpleegkundige is. Dit was het moment waarop ik merkte hoe ik wel dingen gedaan kreeg. Namelijk door grapjes te maken en een beetje leuk te doen. Echt erg, ik hou er normaal helemaal niet van om dingen op zo’n manier gedaan te krijgen en het werkt overigens minder goed (danwel niet) bij vrouwen, maar als ik op deze manier wel hoorde of iemand malaria had en een patiënt niet meer opname dagen hoefde te betalen dan nodig, dan tekende ik ervoor. De ronde ging soepel en ik heb niet met veel vraagtekens gestaan omdat ik de helft van de ronde mensen naar huis heb gestuurd. Na deze specialround ben ik natuurlijk nog naar de in mijn ogen speciale patiënten gelopen. Zo was een patiënt met TBC opnieuw kortademig maar gelukkig was er dit keer wel zuurstof beschikbaar. Ook heb ik haar nog wat andere medicatie gegeven met de hoop dat het hielp.
Wat ik ook wel een aandoenlijke patiënte vind, is een vrouw waar de verpleging het liefst iedere dag geen visite over loopt. Dit is een patiënte met een ulcus van haar rechter hak, waardoor haar hak dus een heel groot stuk huid/spier mist. Heel vies om te zien/ruiken en het wordt redelijk vaak opnieuw gezwachteld, maar verder wordt er bijna niet naar het vrouwtje omgekeken. Als ik een nieuw recept met pijnstillers voorschrijf wordt het de helft van de keren door de verpleging ontnomen op de een of andere manier (mijn Swahili is niet goed genoeg om het gekke gesprek te kunnen ontrafelen, en hun Engels was te slecht om mij uit te leggen waarom ze geen diclofenac of iets anders mocht). En als de vrouw naar de minor theatre moet voor wat vel weg te laten snijden bij de wond, gaat ze al kruipend het ziekenhuis door. Echt heel sneu om te zien en helaas zie ik het elke keer pas op het moment dat ze al bij bestemming is (anders had ik haar nog wel even willen brengen natuurlijk).
Verder verliep de dag gelukkig redelijk soepel en ben ik ’s middags wederom een stuk gaan hardlopen met Kelly. Wat overigens prima te doen is in het weer. Met moeilijkste is voornamelijk de route die we rennen, want nergens is het vlak en overal is het pas maar een voet breed met losliggende stenen. Tot nu toe gelukkig nog niet gevallen!

Vrijdag 10-6
Jeej, Zuster B was weer in tha house! Dacht ik toen ik die ochtend hoorde dat de KNO-arts die in het ziekenhuis was geweest voor speciale operaties, er niet meer was. Zuster B was namelijk de hele tijd in de weer geweest met bij hem in de OK mee te helpen, puur omdat ze het leuk vond, denk ik. Helaas begon de ochtend zoals alle anderen. Alleen, met ditmaal een leerlingverpleegkundige (een meisje..), die na een half uur besloot dat het tijd was voor een thee en mij alleen de rest van de ronde liet doen. Heel handig, want mijn Swahili is niet op het niveau dat ik iemand uit kan leggen dat die Syphillis heeft, dus ik heb soms gewoon het medicatie briefje in handen geduwd. Laterna vroeg ik nog wel even of ze de syphillis patiënt op de hoogte kon stellen van haar mankement, maar voor de rest van de patiënten kreeg ik haar niet warm gemaakt.
Wel had ik die ochtend nog heel leuk nieuws gehad, dat was dat de medicatie die ik de TBC patiënte had voorgeschreven, goed had geholpen zodat ze nu zelfs zonder zuurstof kon! Hopelijk blijft het zo!
Vrijdag zouden kelly en ik om 13.00 naar Bukoba gaan, iets wat ik een paar dagen ervoor al bij zuster B heb aangegeven (wat geen probleem was in haar ogen). Maar met de enorme hoeveelheid aan patiënten (over de 30), kreeg ik natuurlijk niet alles gedaan. Gelukkig kwam om 11.30 zuster B de afdeling op gekropen (figuurlijk), en is ze gezellig met een patiënte gaan kletsen tot 12 uur. Daarna kwam ze mij meedelen dat die patiënt geen herseninfarct had gehad (wat patiënte zelf ook niet geloofde), maar reuma in haar handen had en daarom haar lichaam niet meer kon bewegen. Ik weet nog steeds zeker dat ze aan haar rechter lichaamshelft verlamd was, en dat dat niet aan reuma kan liggen. Maar er was niet echt ruimte voor discussie dus ik heb maar braaf voorgeschreven wat zij zei dat nodig was (overigens wilde ze er geen maagbeschermer bij geven, wat ik dus stiekem wel op het recept erbij heb gedaan, want dat was dus echt wel nodig). Gelukkig kon ik om de beloofde 13.00 gaan en heeft zuster B de rest van de ronde zelf afgelopen (wat bijzonder snel ging..).
Om 14.00 zaten Kelly en ik in de taxi op weg naar Muleba om daar vervolgens een dalla dalla (soort klein busje) te pakken naar Bukoba, een stad ‘in de buurt’ waar we Coco en Maud zouden ontmoeten en samen het weekend mee zouden spenderen. Ik heb nog nooit in een normale personenauto gezeten (oke niet normaal want er missen heel veel onderdelen en overal zit rood zand) met 8 mensen. Ik zat op de achterbank naast 3 stevige bejaarde dames (nee ik zat niet echt volledig, ik zat op 1 bil op het randje net als een van de dametjes, aan het eind van de rit had ik een klapvoet net als opa, mn zenuw was de hele rit afgekneld geweest) en Kelly zat voorin waar ze een stoel met een lange man deelde. De taxichaffeur zat ook nog op schoot bij een passagier en zo vertrok de overvolle taxi richting Muleba. Door alle bobbels in de weg heb ik nu een bulthoofd en door al het rode zand wat door het raam naar binnen waaide is mijn witte shirt nu heel licht oranje.
Een uur later stonden we in Muleba, waar we de dalla dalla naar Bukoba namen. Die dalla dalla is qua grootte een bestelbusje met dan allemaal rijen hele smalle stoelen. Kelly en ik zaten achterin met opgetrokken knieën omdat onder de stoelen door de bagage uitpuilde. We hebben herhaaldelijk gedacht dat het niet voller kon, maar toch wisten de chaffeurs er telkens nog mensen bij te proppen. De veolia is er niks bij. Na een dalla dalla rit van 1,5 uur kwamen we op de plek van bestemming, waar we bij nog maar 1 voet op de grond te hebben gezet al door allemaal Tanzanianen werden aangevallen met de vraag waar we heen wilden. Sommige sleuren je half mee om te vragen of je naar Mwanza of een andere stad wilt, andere lopen een heel stuk met je mee om te vragen waar je heen wilt. Gelukkig worden we steeds botter en hebben we ons snel van het dalla dalla plein af kunnen werken, zodat we onze zoektocht naar het hotel konden beginnen. Dit was nog niet zo makkelijk, want Bukoba is best groot, niet echt georganiseerd en het verkeer is in mijn ogen levensgevaarlijk. Na een half uur rondlopen hadden we dan eindelijk het getipte hotel gevonden waar we voor 4 euro per nacht prima konden overnachten (wel met het nodige lawaai bleek achteraf, maarja, scheelde ons wel behoorlijk wat geld!). Die avond hadden we nog gegeten in een wat ‘duurder’ hotel (ong 7 euro per persoon voor complete maaltijd en 2 drankjes), eindelijk weer eens een keer vlees! (iets wat we hier in Rubya niet eten).

Zaterdag 11-6
Coco en Maud (zij lopen een coschap in Biharamulo, ook redelijk in de ‘buurt’ van Bukoba. We kunnen het altijd erg goed met ze vinden! Dus extra leuk dat ze ‘zo dichtbij’ zitten) zouden vandaag in Bukoba aankomen, maar omdat Dalla dalla’s rijden wanneer ze vol zijn, was het niet te voorspellen hoelaat ze aan zouden komen. Kelly en ik hebben onze ochtend daar gespendeerd door wat door Bukoba te wandelen en wat sightseeing te doen (zo heeft Bukoba opvallend veel moskees en kerken en heeft het een markt wat in het midden ligt van kleine winkeltjes). Bukoba ligt aan het Victoria meer, dus nadat we hadden ontbeten in het hotel (prima ontbijt overigens! Voor maar 1,20 in totaal hebben we thee gedronken en chipati, een soort pannekoekje, gegeten) zijn we een stuk gaan wandelen richting het meer. Eenmaal daar hebben we even genoten van het uitzicht en zijn we nog door wat Tanzanianen op de foto gezet (ze hadden wel netjes om toestemming gevraagd, wat niet iedereen doet). Daarna hebben we beide nog een kitenge op de markt gekocht, dat is een grote omslag doek die vrouwen hier dragen en alles mee doen (baby in dragen, als deken gebruiken of zichzelf zelfs mee schoonmaken heb ik gehoord..) of een jurk van laten maken (of zelf doen). Kelly was op slag verliefd, maar ik heb op z’n Chrissy’s behoorlijk lang in het winkeltje staan twijfelen welke kitengue ik het mooist vond, maar gelukkig ook geslaagd dus. Uiteindelijk willen we er door de naaister in Nyakelembe een jurk of rok van laten maken (ook daar twijfel ik nog over). Ook hebben we nog in een winkeltje met Westerse spullen 2 potten Nutella (JAAA!!), 2 potten pasta saus, een pak koekjes, cachewnoten (om onze vegetarische tekorten aan te vullen) en nog wat andere handige dingetjes op de kop getikt.
’S Middags kwamen Maud en Coco aan. Ze waren ondanks dat ze op zouden vallen, eventjes lastig te vinden, aangezien het dalla dalla plein heel vol is met dalla dalla’s en opdringerige mensen, maar na wat zoeken konden we eindelijk alle verhalen uitwisselen die we de afgelopen 2 weken hebben opgedaan. Het was erg leuk en gezellig ze weer te zien en nadat ze hen spullen in het hotel hadden gedropt, wilden we met de boot naar een eilandje in het victoria meer dichtbij Bukoba. Aanvankelijk wilden we met de taxi naar de boot plaats gaan, aangezien dat nog wel een stukje lopen zou zijn. Maar wij, ongeduldige Hollanders, hadden na 20 minuten wachten in de volle zon geen zin meer om daar nog langer te staan drentelen (de druppel was overigens voor mij nog niet eens het wachten, maar eerder een hele vieze oude man die met vliegen omcirkeld naar ons toe liep om ons de hand te schudden terwijl zijn broek open stond en hij er duidelijk niks onder droeg, IEEE!!), dus liepen we (nadat een Engelssprekende Westerling ons aanpraatte dat het dichtbij was) op de gok richting de boot plaats. Vergezeld door een Tanzaniaan die we onderweg tegen kwamen (wie gelukkig de weg wist), hebben we ongeveer 25 minuten vanaf de plek waar we op de taxi hadden staan wachten, in de volle zon gelopen. Pfoe, langer lopen dan verwacht dus. Eenmaal daar bleken er geen boten te gaan, maar eerder een soort grote roeiboten. Ook was het water erg wild dus zijn we aan de oever gebleven en hebben we wederom van het uitzicht genoten. ’S Avonds hebben we weer in het zelfde hotel gegeten en onze vlees behoeften weer aangevuld. Aangezien je in Bukoba in het donker niet over straat wilt en het nog wel een kwartiertje lopen was, hebben we een taxi proberen te regelen. Dit was zonder succes totdat Kelly een of ander driewieler autootje had aangehouden, erg hilarisch want het was voor mijn gevoel een overkapte brommer met een plank waarop je met zijn twee kon zitten. Ik had de hele rit het gevoel alsof hij elk moment kon steigeren, aangezien de bestuurder redelijk mager was en wij met zijn vieren ons op het bankje hadden gepropt. Ook reed hij nog aardig snel, dus ik heb behoorlijk zenuwachtig lopen giebelen. Gelukkig was het allemaal wel veilig en was mijn gegeit voor niks geweest onderweg. Hierna zijn we allemaal moe en voldaan naar bed gegaan, dus het nachtleven van Bukoba hebben we nog maar even niet ontdekt.

Zondag 12-6
Na een ontbijtje en precies op tijd uitchecken (anders ging er 50% bovenop de prijs), zijn we een bank gaan zoeken om te pinnen (in Biharamulo en Rubya staan geen pinautomaten). De banken in Bukoba, maar op veel plekken in Tanzania, zijn in Hollandse ogen een apart gezicht, aangezien er twee in kogelvrijevest gehulde mannen met super grote geweren het gebouw staan te bewaken. Griezelig maar ergens ook gek genoeg een veilig gezicht. Wel geeft het de indruk alsof er elk moment ergens een bom kan ontploffen of een bank kan worden overvallen. Aangezien het grootste bankbiljet 4 euro is en we dus maximaal geld pinnen omdat het op veel plekken niet kan, liepen we met een enorme stapel aan 10.000 shilling briefjes weer het gebouw uit. Hierna zijn we nog even op de markt geweest, maar aangezien Kelly en ik niet met heel veel groenten terug de Dalla dalla in wilden, zijn we voor de middag weer naar Muleba vertrokken om daar al onze groenten van de week in te slaan (in Rubya kan dat doordeweeks niet echt, behalve op zondagochtend, dan is er een markt in Nyakelembe met redelijk oke groenten). De taxirit van Muleba naar Rubya terug was eigenlijk hetzelfde al heen, alleen ditmaal met 7 personen en een peuter. Pfoe, wat waren wij blij dat we terug waren in Rubya. Zojuist klopte er nog een Tanzaniaanse jongen op de deur om hier nog gezellig wat te kletsen (maar ik ben nu onbeleefd even mijn verslag aan het aftypen, was bijna af namelijk).
Met de buik nog vol van de afgelopen 2 dagen, zijn Kelly en ik weer klaar voor een nieuwe week in het ziekenhuis en ons tomaat-kool-ui-paprika-rijst dieet (met gelukkig nu Nutella voor op brood!).